บริบท
ในปี 2568 ประเทศไทยเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุโดยสมบูรณ์ (Aged Society) ซึ่งหมายถึงมีประชากรอายุ 60 ปีขึ้นไปมากกว่า 20% ของประชากรทั้งหมด นอกจากนี้ป ระชากรอีกกลุ่มหนึ่งซึ่งมีภาวะความบกพร่องทางร่างกาย จิตใจ หรือการรับรู้ ที่จัดอยู่ในกลุ่มผู้ที่มีความต้องการพิเศษ หรือมีภาวะพึ่งพิงสูง เช่น ผู้ป่วยโรคสมองเสื่อม ผู้ใหญ่ที่มีภาวะออทิซึม ผู้ป่วยภาวะพิการซ้ำซ้อน กลุ่มประชากรเหล่านี้มีความเสี่ยงสูงต่อการเกิดปัญหาสุขภาพช่องปาก เช่น ฟันผุลุกลามรุนแรง โรคปริทันต์ ฟันสึกกร่อน และการสูญเสียฟัน ทั้งนี้เนื่องจากปัจจัยด้านอายุ โรคประจำตัว ข้อจำกัดทางกายภาพและจิตใจ ทำให้ความสามารถในการดูแลตนเองที่ลดลง อีกทั้ง ข้อจำกัดเหล่านี้ ส่งผลให้เกิดความยากลำบากในการเข้าถึงบริการทันตกรรมแบบทั่วไป จำเป็นต้องได้รับบริการในรูปแบบที่มีการออกแบบเฉพาะ โดยคำนึงถึงความสามารถ ความร่วมมือ และภาวะทางสุขภาพของแต่ละบุคคล องค์การอนามัยโลก (World Health Organization, WHO) ได้เน้นย้ำถึงความสำคัญของการบูรณาการการดูแลสุขภาพช่องปากในกลุ่มผู้สูงอายุและผู้มีภาวะพึ่งพิงเข้าไว้ในระบบสุขภาพโดยรวม โดยเฉพาะในระบบการดูแลแบบระยะยาว (long-term care system) รวมถึงแนวคิดของ “oral health equity” ซึ่งมุ่งลดความเหลื่อมล้ำทางสุขภาพระหว่างประชากรกลุ่มทั่วไปกับกลุ่มเปราะบาง
คณะทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ได้เป็นส่วนที่สำคัญในการดูแลสุขภาพช่องปากผู้ป่วยเหล่านี้มาโดยตลอด 40 ปี โดยเป็นศูนย์บริการที่รับผู้ป่วยปฐมภูมิในชุมชนและรับผู้ป่วยที่มีความซับซ้อนจากการส่งต่อจากหน่วยงานต่างๆ ปัจจุบันผู้มีความต้องการพิเศษที่ไม่สามารถเข้ารับบริการทันตกรรมตามคลินิกต่าง ๆ ได้ มารับบริการตามหน่วยงานต่าง ๆ ภายในคณะฯ ซึ่งมีจำนวนมากขึ้นตามลำดับ รวมถึงผู้ป่วยเด็กพิเศษซึ่งเคยได้รับการรักษาจากคลินิกทันตกรรมสำหรับเด็กเมื่อมีอายุมากกว่า 18 ปี ผู้ป่วยเหล่านี้จำเป็นต้องได้รับการดูแลสุขภาพช่องปากอย่างต่อเนื่อง จากทันตแพทย์และบุคลากรการแพทย์แบบสหวิทยาการ ซึ่งตั้งอยู่ในหน่วยงานต่าง ๆ ของคณะ ทำให้เกิดการนัดหมายซ้ำซ้อนหรือขาดการติดตาม ขาดการวางแผนการรักษาและการเก็บข้อมูลที่เป็นระบบ เกิดความไม่สะดวกในการปฏิบัติงานของทันตแพทย์และไม่สะดวกต่อผู้ป่วยและผู้ดูแล
เพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและสนับสนุนพันธกิจของคณะทันตแพทยศาสตร์และมหาวิทยาลัยขอนแก่น คณะฯ เห็นถึงความจำเป็นในการพัฒนาสถานที่และระบบบริหารจัดการเฉพาะสำหรับกลุ่มประชากรดังกล่าว โดยมุ่งเน้นการให้บริการแก่สังคม เป็นศูนย์กลางในการส่งเสริมการเรียนรู้และการวิจัยเชิงระบบ รวมทั้งพัฒนาบุคลากรสหวิชาชีพให้มีความเชี่ยวชาญในด้านทันตกรรมสำหรับผู้สูงอายุและผู้มีความต้องการพิเศษอย่างต่อเนื่องและยั่งยืน จึงเกิดการจัดตั้ง ‘คลินิกทันตกรรมผู้สูงอายุและผู้มีความต้องการพิเศษ’ ขึ้น เพื่อพัฒนาระบบบริการที่มีมาตรฐานสากล ตอบสนองต่อความต้องการเฉพาะของผู้ป่วยกลุ่มเป้าหมาย
